Tükenmişlik…

MUSTAFA NAZLIER

Sigorta Eksperi

Tüm sektör aktörleri sigorta eksperlerinden eşit olarak aynı kalitede düzenli hizmeti alabilmelidir. Bunu sağlamanın tek yolu eğitim ve bilginin güvenli olarak istikrarlı biçimde eksperler tarafından tüm paydaşlarına bağımsız ve tarafsız sunulabilmesidir.

Kısa bir hatırlatmadan sonra konuyu açıklamak için gerekli. 90’lı yılların sonunda Sigortacılık Genel Müdürü Sn. Teoman Kerman’ın olağanüstü vizyonu Sigorta Eksperleri Birliği yasa taslağını hazırlamaya yetmişti. Bu kadar başarılı bir genel müdür elbette ilgi gördüğünden BDDK’nın kuruluşu ve etkin çalışma dönemi için sektörden çekildi. Tekrar en başa dönerek denedik ve olmadı, başaramadık. Kurumsal hafıza olmadığından, kurumsal düşünce oluşmuyor. Devam eden süreçte 2002 yılında yeniden heyecanlansak da maalesef 2007 yılında 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu’nda TOBB içinde prematüre oluşuma izin verildi. Bu süreç öncesinde yılların birikmişliğinin ağır yükü bulunmaktaydı. Ne olursa olsun ‘yeni bir yapılanmadır, deneyelim’ dedik ancak olanaksız… Sorunlar için aynı kişiler ile aynı şeyleri yaparak farklı sonuçlar alınamaz.
2007 yılı öncesinde sorunların tümü için yeni bir süreç başlayacakken pozitif bir gelişme beklemek hayal oldu… 2017 yılındayız ve 5684 Sayılı Kanunu’nun üzerinden 10 yıl geçmiş…

Akıllara durgunluk veren bir durum!

Nedendir bilinemez, ancak hala Oto Eksperleri (Otomobil Eksperleri) ile Sigorta Eksperleri arasındaki fark görmezlikten geliniyor. Otomobil ile sigorta arasında fark yokmuşçasına davranılıyor. Hayretler içinde seyrederken anlatmaya ne kadar çalışsak da anlaşılamıyor. Birbiri ile hiçbir ilgisi olmayan meslekler…
Sadece her iki meslek aynı adı taşıyor: Eksper. Akıllara durgunluk veren bir durum. Bu durum anlaşılmadıkça sorunlar çözülmeyecek, artacak.

Trajik ve ironik bir durumu sürdürmek dışında fantezi yapılıyor. Zaten TOBB içinde bulunmak yanlışken İcra Komitesi’nin altı üyesi Oto Eksperi. Yani ‘Otocular İcra Komitesi’. Bu komite herhangi bir sigorta eksperinin sorununu çözemez. Doğru da değil.

Sorunlar her geçen gün artıyor. Oto dışında mesleki gelişim için yeni eksper alınması şart. Oto eksperlerinin iş kaygısı, daha nitelikli yeni jenerasyon katılım kaygısı sigorta eksperlerinde yok. Aksine mesleki gelişim için sürekli yeni katılım şart.

Oto eksperi kendi gerçekleştirdiği mesleki faaliyeti için bir bedel belirleyebilir, kendi ücretini ve hakkını ölçebilir. Mesleki uygulama alanı sigorta eksperine göre çok daha dar. Bu sebeple iş talep eden sigorta şirketi veya taraflardan belirli ve standart ücretler ile iş kabulü ve ücret kabulü yapabilir. Sigorta eksperi için her iş ayrı kapsam ve içeriktedir. Hiçbir benzerlikleri yoktur. Dolayısıyla ücretlendirme başta olmak üzere her husus ayrı değerlendirilmek zorundadır. Birbirlerini mesleki açıdan temsil edemezler.

Kendi bilgi, tecrübe ve uygulamalarını esas alarak kendisi için standart ücret talep etmesi anlaşılabilir ancak başka bir meslek olan sigorta eksperliği için kendi anlayışıyla bir ücret tarifesi yapmak olanaksız, anlaşılabilir ve açıklanabilir de değil.

Evrensel sigortacılık uygulamaları ortada, açık ve belirgin. Sigorta eksperlerinin kendi tarafları ile iş birliğinde saat ücreti uygulaması neredeyse 100 yıllık bir hikaye. Sadece sigorta eksperliği için değil profesyonel mesleklerin tamamında kişisel çaba ile ifa edilen her iş için saat ücreti esas alınır. Saat ücreti dışındaki hiçbir olasılık sigorta eksperi için gerçekçi değildir.

Neden, nasıl ve niçin anlaşılmıyor?

Araç ekspertizi minimum 10 dakikada bitebilir. Bu, bir soruna da yol açmaz. Hiçbir oto dışı ekspertizi aynı sürede olamaz. Aynı anda, aynı serviste tek ziyaret ile 20 araç için ekspertiz yapabilir ancak oto dışı için olanaksız. Saymakla bitmeyecek farklar var. Neden, nasıl ve niçin anlaşılmıyor?

Bilinmeyen bazı konuları tekrar hatırlatmakta fayda var. Avrupa pazarlarında basit hasarlar için ‘In House Eksperler’ kullanılıyor. Sigorta şirketleri kadrolu eksper uygulaması veya uzman kullanımı ile süreç yönetiyor. Karışık ve uzmanlık gerektiren işlerde sigorta eksperinden hizmet alımı yapılıyor. Konusunda uzman, bilgi ve deneyim sahibi, sorunluluk üstlenerek taşıyan, süreci yöneten sigorta eksperleri ile saat ücreti üzerinden anlaşılıyor. Oto hasarlarında karmaşıklık yoktur olamaz. Bu sebeple saat ücreti ve ücret tarifesi farklılığı vardır.

Oto hasarında onarım yöntemini üretici belirler, oto dışında sigorta eksperi tüm süreçlerde belirleyicidir. Her hasarda mutlak hukuki sorumluluk yaratacak mesleki faaliyet içindedir. Bizzat koordine eder, çalışma partnerleri ve uzmanlar kullanır, hukuki süreçlerde yer alır.

‘Öz Yönetim’ modeli şart

Birçok açıdan ciddi farkları olan her iki meslek grubunun bir an önce Öz Yönetim (Self Regulation) modeline geçerek birbirinden ayrılması şart. Sigorta eksperlerinin daha fazla zarar görmemesi için TOBB bünyesinden bir an önce çıkması da gerekli. Türk sigorta sektörünün bu yönü ile gelişimi engelleniyor. Eksperlerin iş ve ücret sorunu olamaz, ayrıca yok da. Her eksper kendi kişisel gelişiminden sorumludur. İşini en iyi yapan, sorumluluğu üstlenen, sektörün tüm taraflarına eşit mesafede doğru hizmeti sunan, bilgi ve tecrübe sahibi her eksper, her zaman iş bulur ve ücret sorunu yaşamaz. Hak eder ve hakkını da alır. Serbest piyasa koşullarında rekabetçi ortam tüketiciye veya menfaat taraflarına pozitif katkıyı bu şekilde sağlar. Koruma altına alınmış, siyasallaşmış, bilgiden ve emekten uzak, beklentiler içinde olup karşılığını ortaya koymayan her meslek kaybeder.

Geçmişte oto eksperinin, sigorta eksperini temsil edemeyeceğini çok acı tecrübeler ile deneyimledik. Yönetmelik gereği olan beş yılda bir yapılan eğitimleri kendisi hazırlayıp SEGEM’e veren Eksperler İcra Komitesi (Oto Eksperleri) çizgi film gösterimi ile poliçe şartlarını online dinleterek formel bir süreci tamamlamış göründü. Bu arada valf ve tüpler klozunu açıklayan çizgi film karakterleri valf olarak musluk ve tesisat valfini, tüp olarak da ta piknik tüpünü resimleyerek zorla seyrettirdi.
Hiçbir yetkili bir açıklama yapmadı ve özür dilemedi. Akıllara zarar konu, sektörde fıkra olarak anlatıldı ve tarihe böyle geçti. Bu durum Yönetmelik gereği olan eğitimi zihinsel işkenceye çevirmektir. (Belirtilen eğitim ekranı aşağıdaki gibidir.)

Gecekondu üzerine gökdelen inşa edilemez!

‘Ben yaptım oldu’, ‘kervan yolda dizilir’ şeklindeki çalışma alışkanlığı terk edilmeli. Hiç değilse bu eğitimi hazırlayınca bir sigorta eksperine inceletselerdi sektörün diline düşülmezdi. Sigorta sektörü bu ortam ve koşullarda “tüpü” piknik tüpü olarak algılayan ekspere ücret verir mi? Ne şekilde değerlendirir?

Tüm eksperleri bu duruma düşüren aynı düşünce, sigorta eksperi için hiçbir şey yapmasa çok daha iyi olacak.

Bir kısım valf ve tüpü “musluk ve piknik tüpü” ile karıştırırken bir kısım sigorta eksperi Göktürk Uydusu için yerçekimsiz ortam testleri ve risk analizlerini yapmakla meşgul… Sigorta sektörü bir bütün olarak dikkate alınıp şirket, broker ve acenteler nezdinde bir anket yapılması şart. Aynı zamanda tüketici olan sigortalılar ile de anket yapılmalı. Eksper deyince ne anlaşılıyor, ne anlıyorlar?
Doğrularıyla yanlışlarıyla bir durum tespiti yapılmalı. Aynı anket eksperler için de yapılmalı. Gerçekler ile yüzleşmek iyi gelir. Mevcut durum tespit edilip ve hedef belirlenmedikçe sorunlar çeşitlenecektir. Gecekondu üzerine gökdelen inşa edilemez!

Sigorta sektörünün hakemi olan eksperlerin her zaman güvenilir olabilmeleri şart. Bunu sağlayacak olan bizzat kendileridir. Kendi içinde bir bütün olamayan eksperlerin sektördeki inandırıcılıkları sorgulanır. Sınırlar ve toleranslar çok önce aşıldı. Akıl, bilgi ve bilimle yapılan meslekler, siyasal etkiler altında ezilir ve yok olurlar. Tatmin edici düzeye ulaşmadan siyasi baskı veya sivil toplum kuruluşları baskısıyla iş talep edilemez ve alınamaz. Hele ki bilirkişilik nosyonu olan işlerde en tehlikeli girişim ayrıcalık talep etmektir.

Bilgi, güvenli ve istikrarlı şekilde paylaşılmalı

Sonuç olarak, diş doktorunun beyin ameliyatı yapmaması iyi olur. Her ikisi de doktor sıfatı taşıdığı için böyle bir hakka kavuşmazlar. Ve hatta birbirinin işine karışmaz ve zorlamazlar da. Bu güne kadar sigorta eksperleri mesleği yeterince zarar gördü. Mevcut pazar koşullarında varlıklarını sürdürebilmeleri için atılım yapmaları şart. Sigorta eksperleri ile oto eksperlerinin gündemi aynı değil. Birbirine zarar verici eylemlere son vermeleri gerek.Hiçbir sigorta eksperinin hak ettiği işi ve ücreti alması için TOBB’un desteğine veya bir başka desteğe ihtiyacı yok, olamaz da. Doğru da değil. Sigorta sektörü zaten bu konularda uluslararası uygulamaları esas alıyor. Sigorta şirketleri beklentileri karşılandığında veya broker, acente ve hatta sigortalı dahi atama yapmış ise hak edilen ücreti sigorta eksperine veriyor. Oto dışı ile ayrılan çok fazla husus var. Bir uzlaşma olacak ise bunu sağlayacak olanlar, bizzat eksperlerin kendileridir. Sigorta şirketleri hiç kimseye hak ettiğinden fazla iş ve ücret ödemiyor ancak yapılan işin niteliğini ve sonuçlarını ortaya koyan eksper ile de bir uzlaşmazlık yaşamıyor. Gerçekten bir sonuç amaçlanıyor ve taraflar samimi ise oto eksperi ve sigorta eksperi ayrılmalı, karıştırılmamalı. TOBB bünyesinde oto eksperi kalabilir ancak sigorta eksperi mutlaka ayrılmalı. Sigorta eksperleri olarak sektörle beraber tüm kamuya en iyi hizmeti vermeye odaklıyız. Sigortacılığı geliştirip güveni artırmak, sigorta eksperinin asıl görev ve misyonları içinde yer alır. Tüm sektör aktörleri sigorta eksperlerinden eşit olarak aynı kalitede düzenli hizmeti alabilmelidir. Bunu sağlamanın tek yolu eğitim ve bilginin güvenli olarak istikrarlı biçimde eksperler tarafından tüm paydaşlarına bağımsız ve tarafsız sunulabilmesidir. Acaba böyle olmasını isteyenler ne yapmalı